فیستول چیست؟ (راهکار‌های درمان فیستول)

فیستول چیست؟ درمان فیستول چگونه است؟ فیستول در واقع نوعی بیماری ست که به هر ارتباط غیرطبیعی بین دو ارگان، دو رگ و یا حتی دو اندام که به طور طبیعی باید جدا باشند گفته می شود. این اتصال غیرطبیعی که معمولا لوله ای شکل است ممکن است در هرجایی از بدن یافت شود و شایع ترین نوع آن فیستول های  گودال کمر متصل به مخرج بدن (anorectal) است.

رایج ترین روش درمان فیستول، انجام عمل جراحی است اما اعمال تغییراتی در سبک زندگی روزمره، افراد مبتلا به فیستول را در وضع بهتری قرار خواهد داد:

سبک زندگی خود را بهبود ببخشید

1. رژیم غذایی مناسبی داشته باشید.

عمل به رژیم غذایی باعث می شود علائم شکمی و گوارشی در وضعیت خوبی باشند. دوری از غذاهای تند و چرب و مضر،به سلامت دستگاه گوارش و پیشگیری از مشکلات کمک زیادی میکند. سعی کنید از دانه های مغذی، سیزیجات برگدار و میوه ها و گوشت کم چرب استفاده کنید.

• اضافه کردن غلات و مواد فیبردار به رژیم غذایی تان موجب راحتی فعالیت های روده و راحتی در دفع می شود.
• از غذاهایی که به آنها آلرژی دارید و یا موجب بروز نفخ و سایر مشکلات شکمی می شوند، دوری کنید.
• ضایعات چربی در بدن باعث افزایش احتمال بسته شدن مجرای فیستول و ایجاد آبسه های دردناک در محل آن می شود.

2. آب بیشتری بنوشید.

اگر دستور پزشکی برای میزان مصرف آب ندارید، توصیه می شود که روزانه حدود ۱٫۵ لیتر آب بنوشید. الکل و نوشابه را حذف کرده ومیزان مصرف آبمیوه های تازه و آب را افزایش دهید. نوشیدن مایعات زیاد، از یبوست که باعث افزایش فشار بر فیستول می شود، جلوگیری می کند.

• نوشیدن آب نیاز مراجعه به توالت را زیاد میکند که این عمل باعث تمیز و روان شدن روده ها می شود.
• نوشیدن آب در بیمارانی که مبتلا به بیماری های گوارشی مانند مگاکولون سمی و .. هستند، باعث عدم گرفتگی روده ها می شود. در بیماران مبتلا به فیستول نیز خشکی محل بیماری و احتمال بروز آبسه را کاهش می دهد.

3. هنگام نشستن از بالش استفاده کنید.

اگر به دلیل شرایط کاری مجبور هستید ساعت های طولانی بنشینید و مبتلا به فیستول مقعدی هستید، برای کاهش فشار به کمر و پاها از بالش برای نشستن روی صندلی استفاده کنید.

فراموش نکنید که راحتی وضعیت بدن برای شما اهمیت بسیاری دارد بنابراین از موقعیت هایی که بدنتان تحت فشار است دوری کنید و یا از بالش و وسایل راحتی استفاده کنید.

4. از پد جاذب استفاده کنید.

اگر فیستول شما به گونه ای ست که موجب خونریزی یا خروج مایع از آن می شود از پدهای نرم بهداشتی استفاده کنید.

رایج ترین روش درمان فیستول، انجام عمل جراحی است

1. بهداشت فردی را به خوبی رعایت کنید.

بعد از هر مراجعه به توالت از نظافت خود مطمئن شوید. از بین بردن باکتری ها و رعایت بهداشت به ویژه در توالت ها عمومی اولین قدم در دوری از انواع عفونت ها است.

1. اگر در محلی هستید که که فاقد وسایل بهداشتی است، تا زمان رسیدن به خانه از دستمال مرطوب استفاده کنید.
   لباس زیر خود را روزانه حداقل یکبار عوض کنید. به تمیزی حوله نیز اهمیت بدهید. رعایت این موارد به بهداشت محیط و عدم اجتماع باکتری های بیماری زا کمک بسیاری می کند.

6. مسکن بخورید.

ایبوپروفن مسکنی ست که برای بیماران مبتلا به فیستول توصیه می شود. فیستول های آنورکتال معمولا با درد همراه هستند که هنگام نشستن نیز بدتر می شود. درباره ی میزان مصرف مسکن ها با  پزشک خود مشورت کنید.

*از لحاظ آسیب شناسی، درد از عوارض بسته شدن مجرای فیستول است. هنگامی که مجرای بسته شده نتواند تخلیه شود موجب آبسه و کیست در نزدیکی سطح پوست می شود که این مساله باعث مشکلاتی خواهد شد.
*تحریکات پوستی در محل فیستول نیز درد به همراه دارد.

7. سیستم ایمنی بدن را قوی کنید.

داشتن یک رژیم غذایی سالم که حاوی امگا۳، امگا۶ و ویتامین C باشد مانند ماهی، روغن زیتون و مرکبات به سلامت سیستم ایمنی بدن و کاهش سطح التهابات ناشی از فیستول کمک میکند. با توجه به دستور پزشک ار برخی مکمل ها نیز می توانید استفاده کنید.

ورزش کردن، نوشیدن مقدار زیادی آب، خواب مناسب و رعایت بهداشت و همچنین ترک عادات بد مانند سیگار کشیدن از نکاتی است که به سلامتی شما و درمان فیستول کمک می کند.

8. پرانرژی و فعال باشید.

انجام ورزش های سبک مانند قدم زدن و دویدن با سرعت کم به سلامت و کاهش استرس شما کمک میکند. استرس داشتن حال عمومی شما را به هم میریزد و موجب تحریک مشکلات شکمی می شود.  همچنین بر عملکرد سیستم گوارش تاثیر منفی گذاشته و روند انجام رژیم های سلامتی  را  به هم می ریزد.

• هر زمان که احساس درد یا ناتوانی کردید نفسی عمیق بکشید و به آرامی آن را تخلیه کنید. این کار به این معنی ست که بدنتان کشش بیشتری ندارد و باید از زیر فشار خارج شود.
• درباره ی نوع ورزشی که به شما کمک میکند با پزشک مشورت کنید. یوگا ورزشی ست که توسط اغلب پزشکان برای آرامش ذهن، کاهش استرس و مبارزه با افسردگی و بهبود حال عمومی توصیه می شود.

به فکر درمان فیستول باشید.

1. به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص به کمک آزمایش های مشاهده ای انجام می شود. سیگمدوسکپی همواره از این نوع آزمایشات برای بیماری های روده ای مانند بیماری کرون استفاده می کند. برای تشخیص دقیق تست های پزشکی دیگری نیز انجام می شود:

• CT scan : در بیماران مبتلا به بیماری کرون از این روش به جهت مشاهده ی وضعیت بیماری و بررسی احتمال ابتلا به فیستول و بروز آبسه استفاده می شود تا در صورت نیاز از عمل جراحی برای بهبود حال بیمار استفاده شود.
• MRI: روشی مفید برای بررسی فیستول های خطرناک و تغییرات التهابی و اندازه گیری میزان مایعات موجود در مجرای فیستول است.
• فیستولوگرافی: روشی X-ray که  با تزریق به نزدیکی سطح خارجی فیستول،  مسیر و عمق فیستول را برای  انجام درمان مناسب بررسی کند.
• التراسونوگرافی: روشی فیزیکی که برای بررسی احتمال بروز آبسه و تجمع مایعات در مجرای فیستول به کار میرود.
• سیستوسکوپی: این روش در فیستول های enterovesical اتصال روده به مثانه را انجام می دهند.
• تست های میکروبیولوژی: برای بررسی علائم عفونت، احتمال بروز آبسه و وضعیت ادرار در فیستول های مربوط به دستگاه ادراری
• colovesical fistulas) ) انجام می شود.

2. جراحی کنید.

رایج ترین روش درمان فیستول، فیستولوتومی یا جراحی فیستول است که طی آن فیستول و محتوای آن به طور کامل تخلیه و حذف می شود. این جراحی در ۸۵% موارد موفقیت آمیز است.

• برای جراحی فیستول های رکتال، از روشی به نام endorectal flap استفاده می شود. فلپ قطعه‌ای از بافت است که از رکتوم یا پوست اطراف مقعد برداشته می‌شود و سپس به بخش داخلی منفذ فیستول متصل می‌شود تا به ترمیم آن کمک کند و از بسته شدن مجرای فیستول توسط عفونت ها جلوگیری کند.
• seton stitch: ستون تکه‌ای نخ جراحی است که  در فیستول گذاشته می و چند هفته در فیستول باقی می‌ماند تا آن را باز نگه دارد. از این تکنیک در فیستولومی نیز استفاده می شود. البته این روش با توجه به طول درمان نیازمند مراجعه ی پیاپی به پزشک است. درمان دیگری به نام برش  seton یا Kshar Sutra Therapy وجود دارد که  تاکنون برای انواع فیستول های آنال، از نوع پیچیده یا ساده موثر بوده است. درمان با این روش ممکن است چند ماه طول بکشد اما خطر عود کردن دوباره ی فیستول را کاهش می دهد.

3. مراقب فیستول های نزدیک به لوله های گوارشی باشید.

فیستول های نزدیک مری و لوله های گوارشی ممکن است سلامت و حیات شما را به شدت تهدید کنند. نیازمند درمان فوری هستند و اگر درمان به تعویق افتد، ممکن است موجب آبسه های مزمن ریوی و ذات الریه شوند. درمان این فیستول توسط فرایندهای پزشکی زیر صورت می گیرد:

• انشعاب مری یا Esophageal dilation :این روش امروزه به دلیل طولانی شدن طول درمان محبوبیت خود را از دست داده است.
• Flexible-metal mesh stents : این روش از موثرترین روش ها برای نگهداری ساختار مری است.
• Plastic coated mesh stents : از دیگر روش های موثر در درمان فیستول های مرتبط با مری است.

4. حتما تحت نظر پزشک به درمان فیستول اقدام کنید.

بسیار مهم است که تحت نظر یک پزشک فوق تخصص باشید به خصوص اگر مبتلا به التهابات مزمن هستید زیرا در این موارد معمولا فیستول ها عوارض جانبی بیماری دیگری هستند که باید توسط پزشک تشخیص داده شده و درمان شوند.

• در کنار فیستول روده، مشکلات دیگری نیز وجود دارد که فرد مبتلا باید از آنها آگاه باشد. توجه به نشانه های عفونت و التهاب بافت های نزدیک محل فیستول و مراقبت از پوست محل بیماری و نگهداشتن آن در وضعیت سلامتی بسیار اهمیت دارد.
• در فیستول هایی که خروجی زیادی دارند تغذیه ی مناسب و کافی میتواند از طریق تزریقات وریدی حاصل شود.

5. با تجویز پزشک آنتی بیوتیک مصرف کنید.

مصرف آنتی بیوتیک به کاهش احتمال بروز عفونت در محل فیستول کمک می کند. بالارفتن سطح گلبول های سفید خون نشان میدهد که یک عفونت برای بهبود یافتن نیاز به مصرف آنتی بیوتیک دارد.

• مصرف آنتی بیوتیک ها نباید خودسرانه باشد زیرا اکثر بیماران مبتلا به فیستول از مشکلات مزمنی رنج می برند که ناشی مصرف خودسرانه ی آنتی بیوتیک ها می باشد.
• مصرف آنتی بیوتیک باید در جهت بهبود عفونت های مرتبط با فیستول و علائم آن مانند درد زیاد با وجود آبسه یا بدون وجود آن، قرمزی پوست و تب شدید بیش از ۲۴ ساعت باشد.
• درمان فیستول در ابتدا با ترکیب داروهایی مانند مترونیدازول، سیپروفلوکساسین و وانکومایسین شروع شده که میزان استفاده ی هرکدام توسط پزشک تعیین می شود.

فیستول را بشناسید.

1. دلایل و زمینه های مستعد ابتلا به فیستول را بشناسید.

در اکثر موارد علت بیماری به التهابات مزمن و بیماری هایی مانند  Crohn و سل بر میگردد. تومور و بیماری هایی مانند تروما ی مزمن trauma)) نیز از زمینه های بروز فیستول هستند.

در بعضی موارد جراحی و برخی آسیب ها نیزعامل ایجاد فیستول های صفراوی و یا شریان های وریدی هستند.

• فیستول های رکتوواژینال نیز در نتیجه ی بیماری کرون، زخم های زایمان، سرطان وبرخی عوامل دیگر بروز پیدا می کنند.
• فیستول ها در کودکان و نوزادان معمولا مادرزادی و در پسران شایع تر از دختران هستند.

2. درمان فیستول – علائم فیستول را بشناسید.

هر فیستول معمولا با علائم زیر بروز پیدا می کند:

• درد ناشی از عفونت
• خونریزی
• دردِ شکم
• اسهال
• کم اشتهایی
• کاهش وزن
• تهوع و استفراغ

3. فیستول چیست – انواع فیستول را بشناسید.

فیستول، به عبارتی تونلی لوله ای شکل است که دو دهانه دارد که دهانه ی اول آن به دهانه ی خارجی دیگری منتهی می شود، که به آن دهانه ی دوم  می گویند. انواع زیادی از فیستول ها شناسایی شده اند که ۹۰% آن ها فیستول های آنورکتال هستند. فیستول ها معمولا به دسته های زیر تقسیم می شوند:

• فیستول کور: اتصالی بین دو سطح که یک سر آن باز و سر دیگر آن بسته می باشد که اگر درمان نشود به فیستول کامل تبدیل می شود.
• فیستول غیرکامل: مجرایی که فقط یک دهانه ی خارجی دارد.
• فیستول کامل: مجرایی که بین یک دهانه ی خارجی و یک دهانه ی داخلی وجود دارد.
• فیستول نعل اسبی: مجرایی U  شکل بین دو دهانه ی خارجی که نزدیک مقعد است.

4. عوارض جانبی فیستول مقعدی را بشناسید.

متاسفانه فیستول ها منجر به بروز عوارضی نیز می شوند که به شرح زیر است:

• التهابات نزدیک به مقعد
• بیماری کرون
• تومور در ناحیه ی مقعد
• بیماری های قارچی
• عفونت کلامیدیا (Chlamydia)
• ترومای شدید
• ترک پوست ناحیه ی مقعدی
• عفونت های دستگاه گوارشی
• به همین دلایل توصیه ی اکید شده است که بعد از استفاده از توالت از پاکیزگی ناحیه ی مقعد مطمئن شوید. به بهداشت شخصی در توالت های عمومی بسیار توجه کرده وبعد از توالت از دستمال مرطوب استفاده کنید.

نتیجه‌گیری درمان فیستول

معاینه جسمی همراه با سابقه دقیق بیمار از لحاظ علائم آنورکتالی ضروری هستند. نشانه هایی از قبیل تب ، قرمزی ، ورم و نرمی حاکی از آبسه می باشند. ضمنا هرچند اکثر آبسه ها روی پوست بیرونی مقعد قابل مشاهده اند ولی باید خاطرنشان کرد در بعضی موارد به غیر از درد مقعد هیچ نشانه ی ظاهری وجود ندارد. در آزمایش فیستول مقعدی ، بخش خارجی که مدفوع یا خون از آن خارج میشود قابل روئیت است و بافت متورم در بخش خارجی دال بر فیستول رسیده و کامل است ولی در بعضی مواقع از درمان فیستول خود بخود بسته میشود و تخلیه متناوب میشود که در این حالت تشخیص آن در زمان معاینه مشکل می‌شود.